Yüz binlerce kişi emekli olduktan sonra çalışmaya devam ediyor. Emekli işçilerin en çok merak ettiği ise “kıdem tazminatım ne olacak?” sorusu. Emekli işçilerin kıdem tazminatı hakları, temel olarak diğer işçilerle aynı hükümlere tabi. İşverence işten atıldıklarında kıdem tazminatını alabiliyorlar. Kendi isteğiyle işten ayrılanların hakları ise özel durumlarına göre değişiyor. Emekli işçinin kıdem tazminatı hakkı nedir? İstifa ederse kıdem tazminatı alabilir mi? İzin hakları değişir mi?
Emekli olduktan sonra 4/a’lı olarak çalışmaya devam edenlerin sayısı yüz binleri buluyor. Emekli aylığını kestirmeden çalışmaya devam edenler için brüt ücretin yüzde 32’si oranında Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) kesiliyor. Hemen belirtelim, emekli işçilerden kesilen bu primlerin emekli aylıklarına hiçbir katkısı bulunmuyor. 4/b’li olarak çalışan emeklilerden daha önce emekli aylıklarının yüzde 10’u oranında SGDP kesintisi yapılıyordu. 2016 yılında bu kesintiye son verildi. İşçi, memur veya esnaf emeklisi 4/b’li olarak çalıştığında, emekli aylığında hiçbir kesinti yapılmıyor. Kanuna göre, kıdem tazminatı işverence işten çıkartılma, emeklilik ve ölüm hallerinde ödeniyor. Evlenen kadın işçiler ile askere gidenler de kıdem tazminatı alabiliyorlar. Bunun dışında, yaş dışındaki emeklilik koşullarını yerine getirenlerin de kıdem tazminatı alma hakkı bulunuyor. 9 Eylül 1999’dan önce işe girenler 15 yıl 3600 prim günüyle, bu tarihten sonra işe girenler ise 25 yıl sigortalılık ve 4500’den başlayan prim günüyle kıdem tazminatı alabiliyorlar. Emekli işçi de kıdem tazminatı konusunda diğer işçilerle birlikte bu haklara sahip bulunuyor.
EMEKLİ İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI
Emekli işçilerin kıdem tazminatını nasıl alabileceği, özel durumlarına göre değişiklik arz ediyor. Kıdem tazminatını almadan emekli aylığı bağlatıp, sosyal güvenlik destek primi ödeyerek aynı işyerinde çalışmaya devam edenlerin işi çok kolay. Bu gruptakiler, istedikleri an, emekli olacaklarını belirterek kıdem tazminatını alıp işten ayrılabilirler. Yıllık izin hakları da aynen devam eder.
Hak etmiş olduğu kıdem tazminatını alıp emekli aylığı bağlattıktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam edenler veya başka bir iş yerinde çalışanlar ise tümüyle diğer normal çalışanlarla aynı kurallara tabi. Bu iki gruptaki emekli işçiler, işveren işten çıkartırsa, haklı bir nedenle kendileri istifa ederse veya ölüm halinde kıdem tazminatı alabilirler. Bunların emeklilik gerekçesiyle kıdem tazminatı alabilmesi için emekli aylığını bir ay kestirip, ertesi ay tekrar emekli aylığı talebinde bulunmaları gerekiyor.
EMEKLİ İŞÇİNİN YILLIK İZİN HAKKI
Kıdem tazminatını alarak aynı iş yerinde çalışmaya devam eden veya başka bir iş yerinde çalışan emekli işçilerin yıllık izin hakları ise sıfırlanıyor. Bu gruptakilerin yıllık izne hak kazanabilmek için önce bir yıl çalışmaları gerekiyor. Yeni bir işe başlayan kişi hangi kurallara tabi ise emekli işçi de yıllık izin bakımından aynı kurallara tabi bulunuyor.
Yıllık ücretli izin süresi, 1-5 yıl arası çalışan işçilerde 14 gün, 5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlara 20 gün, 15 yıldan fazla olanlara 26 gün olarak uygulanıyor. Emekli olmadan önce 26 gün izin hakkı bulunan bir emekli işçi yeniden işe başladığında, bir yıl sonra 14 gün izin kullanabilir.
Burada bir hakka da dikkat çekmek gerekiyor. Kanuna göre, yaşı 50 ve daha yukarı olan işçilere verilecek yıllık ücretli izin her durumda 20 günden az olamıyor. Dolayısıyla, 50 yaş ve üzerindeki emekli işçi yeni işinde ilk bir yılın ardından 20 gün izin yapabilir.
EMEKLİ İŞÇİ İŞE İADE DAVASI AÇABİLİR
Haksız gerekçeyle işten atılan emekli işçi, diğer işçiler gibi işe iade davası açabilir. İade davasını kazanan işçinin işe başlatılmaması durumunda, normal bir işçiye ne kadar işe başlatmama tazminatı ödenmesi gerekiyorsa emekli işçiye de aynı tutarda ödenmesi gerekiyor. Yargıtay, kısa süre önce verdiği bir kararında, emekli işçi ile diğer işçiler arasında ayrım yapılamayacağına, emeklilik nedeniyle iş sözleşmesinin feshi halinde daha az işe başlatma tazminatına verilemeyeceğine hükmetti.
EMEKLİ İŞÇİNİN İHBAR TAZMİNATI
Emekli işçilerin ihbar tazminatı da kıdem tazminatına paralel uygulanıyor. Kıdem tazminatını almadan emekli olup çalışanların ihbar tazminatında, emeklilik öncesindeki çalışma süreleri de dikkate alınıyor. Kıdem tazminatını aldıktan sonra aynı işyerinde veya başka bir işte çalışanların ihbar tazminatı hesabında ise sadece emeklilik sonrası sürelerdeki çalışmalar dikkate alınıyor.
Habertürk.Ahmet Kıvanç
