CAM MI PLASTİK Mİ?

Cam, tek kullanımda çöpe atılmak için üretilmeyen, dayanıklı, sağlıklı ve uzun ömürlü bir materyal. Özelliklerini kaybetmeden sonsuza dek geri dönüştürebilir. Plastik gibi sentetik madde ve kimyasal içermez, toprağı suyu kirletmez, toksik değil sürdürülebilirdir. Peki kullanışlı bir malzeme olarak hayatımızın her alanında kullandığımız cam çevreye zarar verebilir mi?

MS 325-350 yılları arasında yapıldığı düşünülen Speyer şarap şişesi, dünyanın en eski şarap şişesi olarak kabul görüyor. 1867 yılında gün yüzüne çıkarılan ve yaklaşık 1.700 yaşında olduğu düşünülen şişe, Almanya’nın Speyer kentinde, Pfalz Tarih Müzesinde muhafaza ediliyor ve içeriği üzerinde yapılan çalışmalar şişede etanol bazlı bir sıvı olduğunu gösteriyor. Şişe hala açılmadı. Şişenin içeriğini korumadaki başarısının bir kısmı mantar yerine mumla kapatılmış olmasına da dayanıyor.

Camın, tarih boyunca, yaygınlıkla depolama aracı olarak kullanılması, malzemenin dayanıklılığına ve fonksiyonelliğine işaret ediyor. Gıdaları muhafaza etmekten dijital dünyaya güç sağlayan sinyalleri taşımaya cam, son derece çok yönlü ve kullanışlı bir malzeme.

Cam, kalitesini, saflığını ve dayanıklılığını kaybetmeden sonsuza dek geri dönüştürebilir. Geri dönüştürülmüş cam parçalanıp eritilerek tekrar cam üretiminde kullanılabilir. Avrupa’da cam geri dönüştürme oranı yaklaşık %76 iken, plastik geri dönüştürme oranı yalnızca %41.

Cam doğal ortamda bırakıldığında, plastik kadar çevre kirliliği yaratmaz. Mikroplastiklere bölünüp topraklarımıza ve suyumuza karışan plastiğin aksine cam toksik değildir; silis adında doğal bir maddeden yapılır. Silis dioksit de denilen bu madde, dünya kabuğunun %59’unu oluşturur. Silis doğal bir bileşen olduğundan, çevresel hasar gibi bir durum söz konusu olmaz.

Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda cam, plastiğe kıyasla daha sürdürülebilir bir alternatif olarak öne çıkar.

Plastiğin üretim maliyetleri düşük olduğu için çok yaygın olarak kullanılıyor. Ancak ucuz olması ve genellikle tek kullanımlık şekilde tasarlanması plastik atık sorununa neden oluyor. Hatt plastik atık meselesi öyle bir noktaya geldi ki Pasifik Okyanusu’nda plastiklerden yeni bir kıta oluştu. Ayrıca gözle görülenlerin dışında mikroskobik düzeyde plastik atık sorunu da ortaya çıktı. Bunlar soluduğumuz havada, yağan yağmurda, yediklerimizde ve vücudumuzun içinde bulunuyor.

Plastiğin ana hammaddesi petroldür. Plastiğin kendisi ve üretiminde kullanılan kimyasallar hem temas ettiği gıdalara hem de çöp alanlarından yeraltı sularına sızabilir. Bir araştırmada PET şişelerde satılan suyun mikroplastik oranı, musluk suyuna kıyasla 2 kat daha yüksek çıkmıştır. Uygun olmayan veya aşırı saklama koşulları sızıntı sürecini hızlandırabilir. Üstelik plastik gözenekli bir yapıda olduğu için kullanımdan sonra deterjan ve bakteri gibi kalıntıları barındırabilir. Bu olumsuzluklara zararlı kimyasallar içermeyen cam ürünlerde rastlanmaz.

Plastiğin doğaya sunduğu en büyük ve belki de tek avantaj, lojistik maliyetlerini azaltması olabilir. Yaklaşık 60 ml hacmindeki bir plastik şişe 0.1 kg iken cam muadili 0.8 kg ağırlığındadır. Nakliye açısından plastiğin karbon ayak izi cama göre daha düşüktür. Fakat bu durum tüm plastik ambalajlar için geçerli değil, geri dönüşmeyen plastik ambalajlar konu dışı.

Peki cam her zaman plastikten daha iyi bir seçenek mi?

Cam şişelerin çevresel ayak izi, plastik, karton ya da teneke gibi diğer şişe türlerine göre daha yüksek. Silis madenciliği, arazi bozulmasından biyoçeşitliliğin kaybına kadar, kritik çevresel hasara sebep olabiliyor. Yapılan bazı araştırmalar, silis kumuna uzun süre maruz kalmanın, akut silikoz gibi geri dönüşü olmayan, uzun vadeli akciğer hastalıklarına sebep olabildiğini, dolayısıyla kamu sağlığı açısından risk teşkil ettiğini gösteriyor.

Cam üretimi için kum çıkarılması süreci, şu anki global kum kıtlığına katkıda bulunmuş da olabilir. Kum, sudan sonra dünyanın en çok kullanılan kaynağı, her yıl yaklaşık 50 milyar ton kum ve çakıl tüketimi yapılıyor. Kum, arazi yenilemeden mikroçiplere kadar, birçok farklı sektörde kullanılıyor. BM verilerine göre, günümüzde kum tüketimi, üretim miktarından çok daha fazla artık.

Camı eritmek ve şekillendirmek, plastiğe ve alüminyuma kıyasla daha yüksek sıcaklıklar gerektiriyor. Ayrıca gene uzmanların açıklamalarına göre cam yapımında kullanılan hammaddeler, erime sürecinde sera gazları yayarak çevresel ayak izlerini arttırıyor. Plastik sonsuza dek geri dönüştürülemese de erime noktası daha düşük olduğundan, daha az enerji kullanımı gerektiriyor.

Cam geri dönüşümünün en büyük sıkıntılarından biri, üretimin en büyük enerji harcayan kısmı olan yeniden eritme sürecini ortadan kaldırmanın mümkün olmaması. Üretim sürecinde, enerji tüketiminin %75’inden bu işlem sorumlu. Cam kaplar tekrar tekrar kullanılabilseler de tek kullanımlık olarak görülüp çöpe de atılıyor. Camın doğada ayrışması bir milyon yılı bulabiliyor. Ayrıca camın geri dönüştürülme oranları, dünya genelinde farklılık gösterebiliyor. Bu oran ABD’de %31’lere kadar geriliyor. Bunun sebebi geri dönüştürülen malzemenin diğer malzemelerle birbirine karışması. Camın diğer tüm materyalden ayrıştırılması ve eritilmeden önce rengine göre sınıflandırılması zaman alan pahalı bir süreç.

Camın rengi, akışın ne kadar saf olması gerektiği üzerinde etkili oluyor. Yeşil cam, geri dönüştürülen camın %95’ini kullanabiliyorken, flint camı olarak bilinen beyaz ya da renksiz cam daha yüksek kalite özellikleri gerektirdiğinden geri dönüştürülen camın yalnızca %60’ına izin veriyor, çünkü herhangi bir kirlenme ya da bulaşma kaliteyi etkiliyor.

Camın, pek çok sektörde önemli bir role sahip olduğuna şüphe yok. Dayanıklılığı ve toksik olmayan özellikleri, camı, gıdalar ve muhafaza gerektiren materyaller açısından ideal bir hale getiriyor. Ancak camın, sadece sonsuz geri dönüştürülebilirliği yüzünden sürdürülebilir olduğunu varsaymak yanlış biraz. Hayata karışma süreci baştan aşağı düşünüldüğünde, cam üretiminin çevreye plastik kadar olmasa da zararlı olduğu söylenebilir.

Siz her şeye rağmen cam kullanın. Cam şişeleri ya da kavanozları elden çıkarmadan önce bir daha düşünün ve tekrar tekrar kullanın. Çöpe atmayın. Cam, tek kullanımda çöpe atılmak için üretilmeyen, dayanıklı, sağlıklı ve uzun ömürlü bir materyal.